5 Janari, Dita e Lirisë së shtypit shqiptar, 24 vjetori i botimit të numrit të parë të Rilindjes Demokratike

Të dashur  themelues të  gazetës “Rilindja Demokratike”,  gazetarë, gazetare, botues, pronarë  të medias së shkruar dhe elektronike,

Të  nderuar njerëz të letrave, intelektualë të pranishëm,

Të nderuar drejtues ndër vite, dhe aktuale të Partisë Demokratike,

Të nderuar kryetarë të partive opozitare që na keni nderuar me praninë tuaj sot këtu,

Zonja dhe zotërinj,

Për të ushqyer vetëdijen për  rëndësinë e lirisë së shtypit dhe shtypit të lirë, dhe për t’u kujtuar qeverive detyrat e tyre  në mbrojtje të kësaj vlere supreme të demokracisë,  Organizata e Kombeve të Bashkuara ka caktuar  një ditë botërore të  shtypit të lirë, 3 Majin, ditë të cilën Shqipëria e njeh dhe e nderon.

Por sikurse edhe disa vende të tjera ish komuniste, vendi ynë ka ndërkohë edhe një ditë të vetën të përkujtimit dhe nderimit të lirisë së medias. Ka 5 Janarin e vitit 1991, ditën kur pa dritën e botimit “Rilindja Demokratike”, gazeta e parë e lirë, opozitare dhe antikomuniste e epokës së re.

Me daljen e gazetës “RD” menjeherë pas fitores së pluralizmit politik  dhe themelimit të Partisë Demokratike, ngjarja më e madhe demokratike e shekullit për shqiptarët u kompletua; diktatura që kishte zgjatur një gjysëm shekulli u fut me shpejtësi në rendin e numërimit mprapsht drejt fundit; epoka e re e lirive dhe të drejtave u nis për të mos ndaluar më kurrë.

Në këtë kapërcim të madh, gazetës “RD” i ra barra të përmbushte funksione të trefishta: si gazetë e Partisë Demokratike, gazetë e opozitarëve në tërësi, dhe të gazetës së lirë. Ajo u rrit dhe dominoi si e tillë me një tirazh rekord që nuk do të arrihej nga asnjë media tjetër e shkruar. Deri sa në skenë të shfaqeshin gazetat e para të lira e të pavarura në kuptimin juridik të fjalës, që do të sillnin ndryshime cilësore dhe larmi të madhe në  panoramën e medias shqiptare.

Në këtë panoramë “Rilindja Demokratike” është sot, pas njëzet e katër vjetësh, një gazetë e Partisë Demokratike. Por fakti që ditëlindjen  e saj e nderojnë me respekt gazetarë dhe botues të çdo orientimi, ka sipas meje një domethënie të veçantë: Mediat e sotme, të reja apo disavjeçare, të pavarura apo të varura, të rreshtuara  apo të parreshtuara, të majta apo të djathta, të hapura ndaj mendimit ndryshe apo të mbyllura në ngurtësinë e bindjeve të tyre, pra gjithë pjesët e këtij mozaiku në lëvizje të vazhdueshme  kanë lidhje  në një mënyrë a në një tjetër me ditën e parë, me datën e parë të lirisë së shtypit, me 5 Janarin e “Rilindjes Demokratike”.

Kjo vetëdije na mbledh gjithmonë. Kjo vetëdije na ka bashkuar edhe sonte këtu. Media jonë, media e re shqiptare, ka një histori të madhe të fillimit, të vazhdimit të rritjes, të përpjekjeve shpeshherë të jashtëzakonshme për të mbijetuar në ruajtje të pavarësisë dhe vlerave të saj autentike si pushtet i katërt në shoqërinë e hapur demokratike.

Çdo 5 janar, kjo histori kalon në mendjen tonë si një  porosi  dhe si një vlerë që duhet ta ruajmë e çojmë përpara. Çdo 5 janar ne kujtojmë me nderim dhe respekt të veçantë gazetarët e parë,  publicistët e parë, intelektualet e parë, ata që konceptuan dhe krijuan  në kushte shumë të vështira, me pasion  dhe  me përkushtim të madh, gazetën e parë, “Rilindjen Demokratike”.

Shumica prej tyre punojnë dhe kontribuojnë sot si profesionistë në median e shkruar dhe elektronike. Uroj të kem mirëkuptimin e tyre dhe të gjithë profesionistëve të tjerë që janë afirmuar përgjatë këtyre viteve në botën e medias që duke mos ceduar nga krenaria e ligjshme që është e do të jetë përjetë e tyrja, të mos e ritregoj këtë histori me mburrje apo për t’u mbërthyer pas saj duke humbur lidhjen me të ardhmen.

Në të vërtetë, 5 Janari, siç theksoi z.Kasmi dhe z.Çupi, na fton të reflektojmë jo vetëm për rrugën e përshkruar, por parasëgjithash për gjendjen e medias shqiptare sot, për problemet dhe vështirësitë e saj sot, për të nesërmen dhe të ardhmen e saj, për liritë në përgjithësi dhe për lirinë e shtypit në veçanti, për statusin  e gazetarëve, për raportet e botuesve dhe pronarëve të medias me pushtetin ekzekutiv, për pasojat që prodhon në mbarë sistemin demokratik deformimi i këtyre raporteve.

Këto janë tema që komuniteti i gazetarëve, organizatat e shoqërisë civile, partitë dhe intitucionet në shoqëritë demokratike i diskutojnë  vazhdimisht. Shqetësimi dhe qëllimi i vetëm është një dhe vetëm një: ruajtja dhe forcimi i lirisë së medias në një anë si një detyrim në radhë të parë i qeverive dhe institucioneve të tjera të sistemit demokratik; ruajtja dhe  zhvillimi i medias së lirë në anën tjetër si një sifidë në radhë të parë  e profesonistëve të medias.

Pa këtë lidhje- liri shtypi dhe shtyp të lirë- demokracia nuk mund të jetë e vertetë, e plotë dhe funksionale, por thjesht një mashtrim i neveritshëm.

Ky diskurs synon të identifikojnë  format e reja, akoma më të sofistikuara,  të përpjekjeve për marrjen nën kontroll  të mediave nga pushteti ekzekutiv dhe krimi i organizuar, për të vënë nën censurë të vërtetat e hidhura, të dhimbshme dhe tronditëse të  jetës së përditshme të qytetarëve.

Për të prodhuar realitete virtuale të një mirëqënie, sigurie dhe normaliteti  inekzistent për shumicën dërrmuese të qytetarëve. Për të frenuar e mundësisht  ndalur për hesap të qeverisë  shpirtin e protestës dhe revoltës qytetare kundër gënjeshtrave, mashtrimit dhe përkeqësimit të gjendjes për shkak të politikave të qeverisë.

Ky në fakt është antimisioni i medias në demokraci.  Misioni i saj fisnik  ka qenë dhe është të mbështesë çlirimin e kundërshtimit, të jetë në anën e publikut përballë qeverisë. Mision, që media e lirë shqiptare e ka kryer shpeshherë në momentet më kyçe.

Sot, për fat të keq, vërejmë se një pjesë e mediave detyrohet të falë apo lëshojë nga aksionet e pavarësisë editoriale dhe profesionale, të vihet në një vartësi të shtuar ndaj qeverisë apo të shndërrohet  në një apendiks të qeverisë,  që i ofron me këto kushte të rënda mundësinë të mbijetojë, si biznes i trafikut të interesave, biznes që vetëm me median e lirë nuk ka më asnjë lidhje.

Pse ndodh kjo? Nuk ka dyshim se kriza ekonomike ka prekur e vazhdon ta dobësojë nga brenda ngrehinën e mediave dhe kjo situatë nuk mund të mos këtë kosto dhe pasoja në shumë rrafshe. Si çdo sipërmarrje tjetër, edhe sipërmarrja e mediave ka nevojë të mbështetet me politika të mëkëmbjes dhe shëndoshjes ekonomike. Si çdo sipërmarrje tjetër, media është  në kërkim të rrugëve më të  mira  të mbijetesës dhe daljes nga vështirësitë pa humbur identitetin e saj si vl
erë publike.

Unë i mbështes  fuqimisht  këto  përpjekje kudo ku shoh se po bëhen, ne median e shkruar, elektronike apo online. Mediat kane nevojë për tu mbeshtetur, eshte shume e rendesishme krijimi i mundesive dhe hartimi i politikave  perfituese per te.  Ne emër të Partisë Demokratike dhe opozitës u premtoj medias dhe publikut të saj se ne do të mbeshtesim politika përfituese për të gjithë, që janë diçka krejt tjetër nga qokat, pazaret kushtëzuese dhe privilegjet  për puthadorët.

Ajo që dua të veçoj sot, duke njohur siç e theksova më lart vështirësitë e medias për të mbijetuar, është rreziku i  konformizmit të medias me qeverinë dhe qeverisjen.

Konformizmi  nuk është zgjidhje. Përkundrazi: konformizmi i mediave me qeverisjen propagandistike dhe problematike, edhe pse duket i ëmbël në fillim, kur merr lëmoshën apo benefitet, ose i shpëton presionit të padrejtë e të paligjshëm, ka efekte më të këqija në afat të mesëm se vetë kriza ekonomike ka mbi mediat. Konformizmi u pakëson mediave me shpejtësi lexuesit, shikuesit, naviguesit. Konformizmi fik me shpejtësi ekranet, ul me shpejtësi kopjet dhe klikimet. Konformizmi është denatyrim. Konformizmi është kalbëzimi i sigurt, fund i i sigurt.

Kur vërej me keqardhje përparimin e  konformizmit  në  një pjesë të medias sonë unë sigurisht, akuzoj dhe  tregoj me gisht piksëpari  qeverinë.

Qeverinë propagandistike që ka vetëm një merak; të  bojatisë realitetin në degradim të  përditshëm.  Qeverinë që ka nevojë e nuk ka turp të fshehë errësirën për qindra mijëra familje në festën e ndyshimit të viteve. Që nuk ka skrupuj të injorojë vështirësitë e skajshme të qindra mijëra qytetarëve, që bën të nëntëdhjetë e nëntat për të mbuluar skandalet e saj, abuzimet  dhe korrupsionin e saj gjigand me paratë e taksapaguesve shqiptarë, paaftësinë, pashpirtësinë dhe  shurdhërinë e saj përballë  klithjes së varfërisë dhe padrejtësisë në vend.

Qeverinë  që ka nevojë të ngutshme të hedh në sulm  kundër opozitës  kë të mundet e kë të gjejë të disponueshëm për të nënvleftësuar e përbaltur çdo përpjekje dhe nismë që ka për qëllim të ndalojë të keqen, përfshirë nismën tonë  historike për  dekriminalizmin e Kuvendit  dhe administratës, për çmontimin e mekanizmit që promovon trafikantë dhe  kontingjente të krimit të organizuar në institucionet përqaqësuese dhe në postet drejtuese.

Përse vallë kjo qeveri paska nevojë t’i fshehë të gjitha këto? Përse paska nevojë t’i tregojë tjetër për tjetër të gjitha këto, duke shfytëzuar vështirësitë ekonomike  të  disa mediave apo ndonjë disponibilitet pa parime?

Sepse nuk ka ndërmend të korigjohet. Sepse ka vendosur  të shtyjë sa ta shtyjë  me genjeshtra. Deri kur? Deri sa të  mos e ndalë  bashkimi rreth një qëllimi i opozitës, i medias së lire dhe i publikut të gjerë.

Asnjë media e vertetë nuk lind  për t’i bërë freks dhe nuk është e lumtur t’i bëjë fresk qeverisë. Qeveria ka detyrimin ta ndihmojë median dhe jo ta pengojë apo poshtërojë atë. Media gjithashtu e ndihmon qeverinë duke  nxjerrë në pah me vertetësi dhe profesionalizëm  gjithçka që është e mirë dhe duke kritikuar pa kompromis të keqen.

Por asnjë media që pretendon të jetë e lirë dhe e pavarur, megjithë veshtirësitë, nuk besoj se përligjet duke zhvilluar  në forma të ndryshme një konformizëm që shërben gënjeshtrat dhe spekullimet qeveritare, që zbukuron ndonjë arritje të qeverisë dhe fsheh dhjetra e qindra plagë të shkaktuara prej saj, apo një formë tjetër të konformizmit mediatik, që me një sforcim të dukshëm tenton t’ua hedhë përgjegjegjësinë për gjendjen të “dyja palëve”, qeverisë dhe  opozitës, edhe për  çeshtje, skandale apo dukuri ku opozita nuk ka asnjë përgjegjësi.

Një shembull tipik është mënyra si është paraqitur e trajtuar nga ndonjë media rezoluta për dekriminalizmin e Kuvendit dhe institucioneve shtetërore, një ngjarje e madhe, një premisë e fortë për të shpëtuar vendin nga rënia nën zgjedhën e krimit të organizuar, që u arrit me ndihmën e partnerëve tanë europianë dhe amerikanë.

Kryeministri Edi Rama është përgjegjegjësi numër një i promovimit në politikë, në Kuvend dhe në poste të rendësishme duke i  përzgjedhur  me dorë  nga bota e krimit.  Nuk kemi thënë ndonjeherë se nuk ka patur raste sporadike edhe më parë, por kriminalizimin e Kuvendit dhe administratës tentoi ta ngrinte në sistem kryeministri Rama. Arsyet ju i dini po kaq mirë sa unë.

Edi Rama nuk do të pranonte ta njihte këtë thagmë tragjike për parlamentarizmin  dhe qeverisjen e vendit si përgjegjësi të tij dhe nuk do të pranonte kurrë  një rrezolutë për dekriminalizmin pa këmbënguljen e fuqishme të opozitës dhe pa ndërhyrjen e faktorit ndërkombëtar.

Edhe kur u tërhoq dhe pranoi propozimin e ndërkombëtarëve, ai bëri çmos të mos e tregonte fytyrën. E gjithë kjo  për t’u dhënë një mesazh subjekteve të dekriminalizmit. Mesazhin se ai nuk është kundër tyre, se asgjë serioze nuk do të ndodhë me ta, se rezoluta u bë për të kaluar radhën, për të hequr qafe disa negociatorë ndërkombëtarë apo për t’i bërë opozitës një dhuratë për  vitin e ri, siç u shpreh me cinizëm ortaku i tij Ilir Meta.

Ndonëse rezoluta impenjon Ramën dhe Metën zyrtarisht para opinionit publik shqiptar dhe para institucioneve ndërkombëtare për dekriminalizmin, nga ana jonë nuk kemi patur e nuk kemi ndonjë iluzion se ata nuk do të bëjnë çfarë të munden për të penguar dhe sabotuar zbatimin e saj.  Nga zori e kanë pranuar dhe nga zori do të vazhdojnë. Ne sidoqoftë jemi të vendosur për t’i shkuar deri në fund dhe të mos lejojmë zbatimin e skenarit të tyre të zhvlerësimit të nismës për dekriminalizimin që për fat të keq u luajt me apo pa dashje edhe në ndonjë media.

Opozita dhe opinoni publik prêt nga media e lirë ndërgjegjësim, mbështjetje dhe kontribut për dekriminalizimin si një emergjencë kombëtare dhe për çdo synim tjetër  jetik dhe fisnik  në shërbim të  një demokracie  sa më të shëndetshme.

Nuk bej apel “punoni për ne”.  Veçanërisht  në një mbrëmje si kjo, ku ju të gjithë e keni nderuar  Partinë Demokratike dhe gazetën e saj “Rilindja Demokratike” me pjesmarrjen tuaj, për të cilën ju falenderoj me mirënjohje. Thjesht dua të nënvizoj pritshmëritë e opozitës dhe sipas meje të mbarë qytetarëve ndaj medias së lirë.

Natyrisht me këtë unë nuk nënkuptoj në asnjë rast që ju të mos bëni edhe kritikën e opozitës, sepse kjo na bën vetëm mirë dhe na ndihmon te behemi më të fortë dhe efektivë ne misionin tone.

Nuk do ta bëja këtë, nuk do  t’i shtroja këto shqetësime po të mos kemi nderim dhe vlerësim maksimal për median e lirë shqiptare në tërësi dhe po të mos kem besim absolut në fuqinë e saj të pazevëndësueshme transformuese dhe emancipuese.

Dua të përsëris se ne, opozita politike dhe media e lirë, jemi në një anije për të bërë se kush me mjetet e veta kontrollin e qeverisë, kritikën e qeverisjes, denoncimin e paaftësisë, shpërdorimeve, abuzimeve dhe korrupsionit, kudo dhe sa herë të verifikoh
en. Ne jemi në të njëjtën anije për të shërbyer demokracinë në Shqipëri, ëndrrën europiane të shqiptarëve.

Besoj thellë në këtë bashkëpunim, pa i ngatërruar stacionet. Besoj në misionin e medias, besoj  në lidhjen e saj organike me të vertetën. Besoj në qëndrueshmërinë dhe përparimin e medias kombëtare. Me kurajon, idealizmin, integritetin, profesionalizmin  dhe pavarësinë  e gazetarëve më të mirë dhe mediave më të mira që vendi ka njohur e njeh, që nga 5 Janari i vitit 1991 kur doli në treg numri i parë i gazetës “Rilindja demokaratike” e deri në në ditët tona.

Gëzuar 5 Janarin, jetë te gjatë “Rilindjes Demokratike” dhe falenderimet e mia për gazetarët dhe stafin e saj.

Ju falenderoj nga zemra të gjithëve dhe ju uroj një vit të mbarë!

Jetë të gjatë e të shëndetshme shtypit të lirë shqiptar!